Υπήρχε μία εποχή, όχι πολύ παλιά σε σχέση με σήμερα, που η πλειοψηφία των ανθρώπων που ζούσαν στην κερκυραϊκή ύπαιθρο ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν έναν μεγάλο αριθμό από τα φυτά που ζούσαν πλάι τους. Τα φυτά αυτά αποτελούσαν σημαντικό μέρος της καθημερινότητας των ανθρώπων, οι οποίοι τα χρησιμοποιούσαν σαν τροφή και θεραπεία, αλλά και στην καθαριότητα του σπιτιού, στην προσωπική τους υγιεινή, στην υφαντική, στη βαφική και για ένα σωρό άλλα πράγματα που δύσκολα μας περνούν από το μυαλό σήμερα.
Οι δεξιότητες αυτές των ανθρώπων και η γνώση σε σχέση με την αξιοποίηση των φυτών στην καθημερινότητα άρχισαν να χάνονται, καθώς αυξανόταν ο τουρισμός στο νησί. Οι άνθρωποι εγκατέλειψαν σταδιακά τα παραδοσιακά επαγγέλματα και τον παλιό τρόπο ζωής για να γίνουν ξενοδόχοι, σερβιτόροι, τουριστικοί πράκτορες και να συνδέσουν τη ζωή τους με τους καλοκαιρινούς επισκέπτες.
Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που θυμούνται αυτή τη γνώση που ήταν κάποτε σημαντικό κομμάτι της κερκυραϊκής ταυτότητας. Μία γνώση που ήταν κάποτε μέρος της κουλτούρας του νησιού. Μέρος ενός πολιτισμού που επέτρεπε στους ανθρώπους να είναι αυτάρκεις και να ζουν σε αρμονία με το περιβάλλον τους.
Εκείνα τα χρόνια, τα φυτά ήταν τόσο σημαντικά για την επιβίωση των ανθρώπων της υπαίθρου ώστε, οι γονείς φρόντιζαν να μεταφέρουν την γνώση αυτή στα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία. Καθώς περπατούσαν να πάνε στα χωράφια ή ενώ πρόσεχαν τα ζώα έδειχναν στα παιδιά τα φυτά και μοιραζόντουσαν μαζί τους ότι ήξεραν για αυτά, συνήθως μασουλώντας και κάποιο άγριο χορταράκι, μια και η γευστική ανάμνηση είναι ιδιαίτερα δυνατή στη μνήμη των ανθρώπων. Τα τοξικά ή κατά οποιονδήποτε τρόπο επικίνδυνα φυτά ήταν τα πρώτα που έπρεπε να διδαχτούν.
Η ζωή πριν τον τουρισμό ήταν σκληρή και εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τα αγαθά που πρόσφερε η φύση. Οι χωρικοί δούλευαν στα χωράφια από το χάραμα μέχρι τη νύχτα αλλά τις περισσότερες φορές, το φαγητό ήταν λιγοστό. Τα μέλη της οικογένειας που δεν δούλευαν στο χωράφι έβρισκαν φαγητό στη φύση, μαζεύοντας άγρια χόρτα, καρπούς και μανιτάρια, κυνηγώντας ή ψαρεύοντας.
Απαραίτητες δεξιότητες για την επιβίωση ήταν η αναγνώριση των φυτών που χρειαζόταν η οικογένεια και η γνώση της διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας τους για τροφή, θεραπεία, ύφανση, καθάρισμα του σπιτιού και των οικιακών σκευών, συντήρηση της αγροτικής παραγωγής και ένα σωρό άλλες χρήσεις.
Όλα τα μέλη της οικογένειας γνώριζαν τα γιατροσόφια που χρησιμοποιούσε η οικογένεια. Οι γυναίκες, και ειδικά οι γιαγιάδες, ήταν αυτές που γνώριζαν καλύτερα από όλους τη θεραπευτική χρήση των φυτών. Οι γυναίκες που ζούσαν κοντά συνήθιζαν να επισκέπτονται η μία την άλλη τα απογεύματα κι ενώ κρατούσαν τα χέρια τους απασχολημένα σε κάποια κοινή εργασία, μοιραζόντουσαν τις χαρές, τις λύπες και τις αγωνίες τους. Αυτή ήταν η ώρα που οι νεότερες μάθαιναν από τις γηραιότερες τη θεραπευτική χρήση των φυτών.
Πολλές φορές, οι καταστάσεις ξεπερνούσαν την γνώση της οικογένειας. Τότε, ήταν απαραίτητη η βοήθεια ενός έμπειρου βοτανοθεραπευτή, του «βοτανολόγου», όπως έλεγαν οι περισσότεροι.
Οι θεραπευτές στα διάφορα χωριά ήταν και άντρες και γυναίκες. Οι άνθρωποι αυτοί συνήθως είχαν αποκτήσει τις ιδιαίτερες γνώσεις τους από τους γονείς τους και βοηθούσαν τους συντοπίτες τους παράλληλα με το όποιο άλλο επάγγελμα ασκούσαν ή το νοικοκυριό. Δεν ζητούσαν χρήματα για τις υπηρεσίες τους αλλά οι άνθρωποι που βοηθούσαν πάντα έφερναν κάτι να τους προσφέρουν, συνήθως λάδι, κρασί ή καμιά κότα.
Γνώσεις της θεραπευτικής χρήσης των φυτών είχαν εκτός από τους βοτανολόγους, οι χειροπράκτες, ο παπάς του χωριού, ο δάσκαλος, η μαμή, διάφορα άτομα που έκαναν ξόρκια και μάγια στα διάφορα χωριά και κάποιες φορές, οι γιατροί που ελλείψη φαρμάκων χρησιμοποιούσαν βότανα.
Το ταξίδι πίσω στο χρόνο, ακολουθώντας τα ίχνη της γνώσης που έχει επιβιώσει στις αναμνήσεις των ανθρώπων που ήταν μικρά παιδιά όταν ξεκίνησε η τουριστική ανάπτυξη της Κέρκυρας είναι ο δικός μου τρόπος για να συνδεθώ με την ιδιαίτερη ενέργεια αυτού του νησιού, με τη σοφία των παλιών, τη δύναμη τους να ξεπερνούν τις δυσκολίες και να επιβιώνουν σε όλες τις καταστάσεις, την ομορφιά της αρμονίας με τη φύση και τη γη που μας φιλοξενεί.
Η ζωή εκείνα τα χρόνια ήταν δύσκολη αλλά οι άνθρωποι γελούσαν και διασκέδαζαν, χόρευαν και τραγουδούσαν γιατί κάθε στιγμή αυτής της δύσκολης ζωής ήταν πολύτιμη. Ξεκινάμε το ταξίδι μας στην παραδοσιακή χρήση των φυτών στην Κέρκυρα με την ευχή να βρούμε σε αυτό έμπνευση, γνώση και δεξιότητες που μακάρι ο καθένας από εμάς να αξιοποιήσει με τον καλύτερο για αυτόν τρόπο.
Υ.Γ. Δεν κατάγομαι από εδώ, αν και έζησα εδώ τα πρώτα καθοριστικά χρόνια της ζωής μου. Δεν είμαι σε θέση να αναβιώσω κάτι που δεν το έζησα η ίδια, ούτε οι πρόγονοι μου εξ αίματος. Αγαπώ όμως αυτόν τον τόπο και πρόθεση μου είναι να συγκεντρώσω τις πληροφορίες και να τις αποδώσω μέσα από τη ματιά του ανθρώπου που έχει σπουδάσει την βοτανοθεραπεία και έχει αφιερώσει την ζωή του σε αυτήν. Είναι ένα έργο που ανέλαβα από καρδιάς και το προσφέρω… για όσο αξίζει…
